ENDÜSTRİ 4.0’A GÖRE TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİNE YENİ BİR BAKIŞ

Bilginin nesneye dönüştüğü bilgi toplumunda Endüstri 4.0’la artık her şey bilgiye (bilgi ve bilgi yönetimine) göre şekillenmektedir. Bir bakıma bilginin ürüne, ürününde nesnelerle bir başka ürüne dönüştüğü nesnelerin dünyası.. Bu bağlamda ürün, hizmet, yönetim, işletme, pazarlama ve finans gibi tüm alanlar bilgi yönetim süreçlerinin nesnelere göre tasarlanmasına göre kurgulanarak gerçekleştirilmektedir. Peki Biz buna biz buna hazır mıyız? Bu soruya cevap vermeden önce Endüstri 4.0’dan kısaca bahsetmek lazım. Hikaye sanayi devrimine kadar uzanan yolun sonu.. belki de bir bakıma başlangıcı (Endüstri 5.0, Endüstri 6.0,..) kim bilir?  Endüstri 4.0 ‘a doğru gelişim sürecinin kilometre taşlarına bakarsak dünyada sanayileşme tarihine uygun bir gelişmeyi görebiliriz. Sanayileşme süreçlerinin tarihi seyrine göre: Endüstri 1.0; buhar gücü, Endüstri 2.0; elektrik gücü, Endüstri 3.0; bilgisayar gücü ve Endüstri 4.0; dijitalleşme (bilgisayar + internet) gücü. Endüstri 4.0; nesnelerin interneti, yeni ihtiyaçlar, makineler arası iletişime bağlı otomasyonla birlikte nesnelerin interneti ile birlikte yüksek teknolojinin kullanıldığı bir dönemin başlaması. Endüstri 4.0’ ın temelinde endüstriyel üretimle ilgili tüm makine ve sistemlerin birbirleriyle haberleşmesine dayalı olarak gerçek zamanlı veri kullanılmasıyla birlikte yüksek katma değerli ürün ve hizmetlerin üretilmesidir. Endüstri 4.0 temelinde ihtiyaç ve beklentileri karşılamak için ürün/hizmet üretmek üzere tüm tedarik zinciri süreçlerinde bilgi ve bilişim teknolojilerine bağlı olarak yapılan rekabet kulvar değişikliği var… Artık rekabetin kuralları yeni kulvarda farklı şekillerde ve boyutta olmaktadır.

Endüstri 4.0 yarışı “akıllı” kulvarda olmaktadır. Akıllı kulvar ve akıllı bir çağ… Akıllı bir çağın araçlarıyla bu kulvarda teknolojiye dayalı bir yarış. Bu çağın araçları; akıllı telefonlar, akıllı otomobiller, akıllı evler, akıllı şehirler, akıllı fabrikalar, akıllı depolar, akıllı marketler, akıllı hastaneler, akıllı okullar, akıllı bürolar ve akıllı… olarak hayatımızda olan tüm araç, gereç, eşya cisim, sistem ve bunların tümü ve daha fazlası… zaten Endüstri 4.0’da tüm bunların geldiği son aşama… Konuyu bir örnekle şöyle anlatalım… Bir fabrikada üretimle ilgili boya bölümünde işlem yapan iki robot aralarında iletişim kurarak biri diğerine soruyor;  ben boya yapmaya geçeceğim, sen astar işlemini tamamladın mı?.. Diğer robotun cevabına göre robot ya boya yapmaya başlıyor ya da bekliyor.. Bu durum bize iki robot arasında olan basit bir iletişim ya da sıradan bir işlem gelebilir.. Ancak bir fabrikada milyonlarca işlem ve buna bağlı süreçlerin olduğu düşünülürse tüm süreçlerin otomatik olarak yatay entegrasyonla yapılması ve sonuçlar… yüksek; işlem hızı, işlem kalitesi ile sıfır hata, en düşük maliyet, sıfır stok,…  ve daha fazlası..

Endüstri 4.0 bağlamında biz bir şirket/yönetici olarak tedarik zincirimizi bir sorgulayalım. Bu zinciri Endüstri 4.0’la etkileyecekler; siber fiziksel dünyalar, nesnelerin interneti, bulut bilişim, yatay ve dikey entegrasyon, öğrenen robotlar, büyük veri ve yönetimi, sanal gerçeklik, siber güvenlik, akıllı fabrikalara, akıllı depolar, akıllı tedarik sistemleri, akıllı iş zekası sistemleri,.. ve diğerleri.  Endüstri 4.0 akıllı ve bir bakıma mobil sistemlerle yazılım ve donanımla, tedarik zincirinde süreç yönetimiyle bilgi üretimi ve yönetimiyle ürün geliştirmeye, tüm araçların ve makinelerin bilgi alışverişine dayalı ilişkiler ağıdır. Ağın kurgulanması, tasarımı, iletişimi, otomasyonu, organizasyonu ve yönetimi.. Yaptığımız işi Endüstri 4.0 kavramının nasıl etkileyebileceğini kurgulayalım. Tedarik zinciri, işletmede üretim ve pazarlama gibi çeşitli fonksiyonların yerine getirilmesi için hammadde, yardımcı malzeme, yarı mamul ve işletme malzemesi gibi çeşitli girdilerin zinciri oluşturan tedarikçilerden karşılanmasıyla ilgili işlemlerdir. Endüstri 4.0 tedarik zincirini; ürün/hizmetin hammadde temini aşamasındaki tedarikçilerle olan ilişkiler ağından itibaren tüm girdilerin dönüştürme sürecinde yer alan fabrika/işletmeden geçerek ürünlere/hizmetlere çevrilmesi ve ürünlerin müşterilere dağıtımında yer alan tüm üretici ve dağıtıcıların oluşturduğu sistem bağlamında sarsıcı bir şekilde etkileyecektir.  Endüstri 4.0 ile gerçek ve sanal dünya arasındaki sınırı ortadan kaldıran siber fiziksel sistemler her şeyi sil baştan değiştirecektir. Bir tedarik zincirinde Endüstri 4.0’ın temeli network’e (ağ)  dayanır. Endüstri 4.0’ın tabanlı üretim sistemleri süreçlere bağlı olarak çeşitli ara yüzler üzerinde ağlara bağlanıp farklı sistemlerle iletişime geçerek bir temas oluşturarak süreci yönetebilmektedir. Örneğin; akıllı telefonlardaki ağlar gibi. Tedarik zincirinde akıllı  depoyu  düşünelim.. Akıllı depodaki tüm işlemler ve otomasyon süreçleri bir ağa bağlı olarak kullanılan araç, gereç ve robotların birbirleriyle iletişime geçerek yapmaları sonucu gerçekleşiyor. Akıllı depodaki malzeme, kaynak, ürün..vb, siparişleri ağ yapılanması üzerinden temas sağlanarak yapılıyor. Bu sistemde ortaya çıkabilecek arıza ve diğer sorunlar sistem tarafından tamir edilerek sorunsuz bir şekilde tam kapasite ile çalışabiliyor. Sistemi biz akıllı çağın ürünleri olan akıllı telefonlar ev bilişim teknolojileriyle hayatımızın hemen her alanına yayıldığını düşünebiliriz… Akıllı otomobiller, akıllı evler, akıllı şehirler ve hayatımıza getirdikleri… Akıllı marketler ve alış veriş ile tedarik zinciri…, akıllı hastaneler, akıllı okullar, akıllı bürolar ve akıllı… olarak hayatımızda olan tüm araç, gereç, eşya cisim, sistem ve bunların tümü ve daha fazlası… Tüm bunlar için tedarik ve satın alma süreçleri… sanki bir rüya gibi…

Akıllı tedarik sistemini meydana getiren tedarik zincirinin amacı; müşterinin talep ettiği ürün/hizmetleri sağlamak üzere tedarik süreçlerinde etkinliği ve verimliliği artırmak, müşteriyi tatmin etmek, maliyetleri azaltılmak ve kaliteyi yüksek tutmaktır. Endüstri 4.0’a göre Akıllı tedarik zinciri süreçleri; üretim yönetimi, ürün geliştirme ve tasarımı, müşteri ilişkileri yönetimi, sipariş yönetimi, satın alma yönetiminde mobil teknoloji araçlarıyla ve sistemiyle süreçlerdeki bilgiyi yönetmektir. Yani, tüm işlem ve süreçlerdeki hayati önemdeki kritik bilgiyi yönetmek… Kurgusal olarak baktığımız zaman tedarik zinciri ile arz yani üretim zinciri birbirini iç içe geçmiş birbirini tamamlayan süreçlerle akıllı sistemler entegre olarak hataları sıfırlayacaktır… sıfırladı da zaten. Hızlı mı? Elbette.. Bu bağlamda Endüstri 4.0’a arz zinciri; müşteri taleplerini karşılamak için çeşitli girdilerin belirli işlemlerden geçirilerek bir ürün veya hizmet olarak çıktı haline dönüştürülmesiyle ilgili akıllı sistemlerin entegrasyonundan başka bir şey değil.. Böyle bir yapıyla - müşteri taleplerindeki değişime göre son derece (belki de sonsuz)  esnek- oyunun kurallarına uymaktan (uyumdan)  başka da bir seçenek yok gibi.. Sevgiyle ve sağlıcakla kalın…

Prof. Dr. Mahmut Tekin / Selçuk Üniversitesi Bölgesel Araştırma Ve Uygulama Merkezi Müdürü